Nedemokratske okolnosti koje živimo poslednju deceniju dovele su i do toga da postoji ozbiljna razlika u partijskoj organizaciji i infrastrukturi između stranaka na vlasti i opozicije. 

Vlast je neuporedivo organizovanija – Srpska napredna stranka (SNS) je najjača opcija, sa stranačkim odborima u skoro svakoj mesnoj zajednici u Srbiji; Socijalistička partija Srbije, koja je sačuvala temeljnu stranačku infrastrukturu iz devedesetih, ima solidan broj članova i prepoznatljivog lidera, dok je treća snaga Partija ujedinjenih penzionera Srbije (PUPS), koja, pored jake stranačke infrastrukture, zastupa konkretnu grupu građana, ima jasnu programsku crtu i partijsku identifikaciju, ideologiju i prepoznatljivog lidera, zbog čega igra važnu ulogu u koaliciji oko naprednjaka. 

Retko koja opoziciona stranka može ozbiljnije da se pohvali brojem odbora po Srbiji i jakom partijskom infrastrukturom i upravo to je jedan od najvećih problema opozicije. 

Nema dobrih rezultata na izborima bez jake stranačke infrastrukture

Razgranata partijska infrastruktura je krvotok partije jer je veoma bitna i za unutrašnju dinamiku stranke i unutarstranački život - za sve partijske aktivnosti, od organizovanja konferencija, konvencija i mitinga, do kontrolne uloge tokom izbornog procesa i čuvanja biračkih kutija. 

Ukoliko stranka ima dobru infrastrukturu, stepen lojalnosti članstva prema partiji je veći. 

U opoziciji postoji previše partija, ali i jasna kriza liderstva, jer građani teško povezuju opozicione partije, lidere i njihove programe; za razliku od vladajućih stranaka koje imaju prepoznatljive vođe i najjaču političku figuru. 

Vlast je neuporedivo jača kada je reč o partijskoj infrastrukturi, čak i ako zanemarimo činjenicu da vladajuće stranke često koriste državne resurse za promociju stranačkih programa i aktivnosti. 

Srpska napredna stranka sa svojih, po nekim procenama, 700.000 članova, najjača je politička opcija i ima najrazgranatiju, kapilarnu, stranačku infrastrukturu u Srbiji – odbore koji sežu skoro do svake mesne zajednice. 

SNS ima i najjaču političku figuru, Aleksandra Vučića, iako od nedavno više nije predsednik stranke. 

Naprednjaci su od početka imali jaku bazu za izgradnju stranačke infrastrukture u odborima Srpske radikalne stranke, jer su 2008. godine, kada je SNS formirana, delovi, a često i kompletni odbori, prelazili među naprednjake.

Taj temelj je kasnije, dolaskom Vučića na mesto predsednika stranke, nadograđen, tako da su stranački odbori kapilarno raspoređeni po Srbiji do najnižih nivoa, mesnih zajednica.  

Čak se i pojedini mesni odbori SNS dele na dva, tri, pa tako i zaseoci nekih većih sela imaju svoje odbore. 

Prvi put za više od trideset godina od uvođenja višestranačja u Srbiji jedna stranka, SNS, drži vlast u gotovo svim lokalnim samoupravama u Srbiji.

SNS redovno, a posebno tokom izbornih procesa, zloupotrebljava organe lokalnih samouprava u partijske svrhe i koristi resurse lokalnih javnih preduzeća i ustanova za stranačke aktivnosti - skupove, mitinge i promociju, kao i za jačanje partijske infrastrukture, od mesnih do gradskih odbora. 

Razlika između partijskog i državnog se gubi, pa tako saveti mesnih zajednica praktično imaju funkciju mesnih odbora SNS-a.

Takva praksa je poslednjih godina doživela vrhunac, što smo mogli da vidimo i tokom poslednjeg mitinga SNS u Beogradu, 26. maja. 

Odluke koje se tiču lokalnih samouprava donose se formalno u lokalnim skupštinama, ali se zapravo o tome odlučuje na opštinskim i gradskim odborima SNS, što pravi sve manju razliku između lokalnih parlamenata i gradskih i opštinskih odbora vladajuće stranke.  

Međutim, SNS je klijentelistička stranka, koja ne zastupa nijednu određenu kategoriju stanovništva niti ideologiju. 

Kako za Demostat kaže politikolog Boban Stojanović, takve stranke se uruše ubrzo nakon što padnu sa vlasti. 

^{Boban Stojanović/Foto: mc.rs}

„Kada jednom padne s vlasti, SNS će se urušiti brže nego što je nestala stranka Mlađana Dinkića, Ujedinjeni regioni Srbije, koja se ugasila ubrzo nakon što su ostali ispod cenzusa na izborima 2014. godine”, smatra Stojanović. 

Druga po snazi kad je reč o stranačkoj infrastrukturi i identifikaciji, kao i prepoznatljivosti lidera, je Socijalistička partija Srbije.   

SPS ima stabilnu partijsku infrastrukturu, partijsku identifikaciju i sasvim solidan broj članova. 

Socijalisti su nasledili deo baze Saveza komunista i Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije, što je značilo ne samo nasleđivanje kadrova, već i delova resursa. 

„Činjenica da su socijalisti preživeli i 2000. godinu govori da postoje čvrste veze između birača i stranke”, kaže politikolog Boban Stojanović. 

PUPS treća po snazi 

Treća snaga u vladajućoj koaliciji je Partija ujedinjenih penzionera Srbije, jer pored jake stranačke infrastrukture, sa 130 odbora širom Srbije, ima i jasnu prepoznatljvost, budući da zastupa interese konkretne grupe građana, penzionera, koji čine jak birački rezervoar. 

PUPS ima i jaku programsku crtu, partijsku identifikaciju, ideologiju i prepoznatljiv slogan – „Penzije prate plate”, koji je uspostavio prvi predsednik te stranke Jovan Krkobabić – poznato ime na srpskoj političkoj sceni, kao što je uostalom i njegov naslednik u stranci, sin i aktuelni predsednik PUPS-a Milan Krkobabić. 

Upravo te bitne komponente PUPS-a prepoznao je lider SNS Aleksandar Vučić, kada ih je 2016. godine „preoteo” od SPS i uključio u svoju predizbornu koaliciju.

„Vučić je od PUPS-a preuzeo dobar deo programa - to su bake i deke - a mnogi Milana Krkobabića prepoznaju kao ministra poljoprivrede, što on nije, zbog njegovih aktivnosti po pitanju sela”, kaže programski direktor Demostata Zoran Panović i dodaje da PUPS ima i multietničke odbore, u Novom Pazaru i Preševu.

^{Zoran Panović/Foto: Demostat}

Panović kaže i da PUPS ima kapacitet da pokrije svih 8.255 biračkih mesta svojim kontrolorima, što nije slučaj sa mnogim partijama u Srbiji. 

Prema podacima koje je PUPS dostavio Demostatu, ta stranka ima ukupno 130 odbora po Srbiji, od čega 22 gradska i 108 opštinskih. 

Stojanović navodi da je PUPS pravi primer interesne stranke, jer zastupa stavove i želje određene grupe birača, penzionera, te ima relativno čvrstu vezu između birača i stranke. 

On kaže i da PUPS ima veliki broj odbora po Srbiji, ali da verovatno funkcionišu značajno slabije nego što je to bilo 2008. i 2009. godine, kada su imali veliki koalicioni potencijal i kada su u velikoj meri mogli da utiču na odluke tadašnje vlade. 

Dobru stranačku infrastrukturu ima i Socijaldemokratska partija Srbije Rasima Ljajića, sa lokalanom SDP u Novom Pazaru i regionu Raške. 

Prema podacima koje je od te stranke dobio Demostat, SDP Srbije ima 142 gradska i opštinska odbora u svim delovima Srbije.

SDPS je stranka organizovana po principu opštinskih i gradskih odbora, koji funkcionišu po okruzima. Svaki okrug ima koordinatora zaduženog za funkcionisanje odbora koji pripadaju njegovom okrugu.

Po poslednjoj reviziji članstva, koja je urađena 2020. godine, SDPS ima 48.623 člana, koji ne plaćaju članarinu.

U predizbornoj koaliciji oko naprednjaka za izbore 2022. godine našli su se još i Pokret socijalista, Srpski pokret obnove, Pokret Snaga Srbije Bogoljub Karić i Srpska narodna partija Nenada Popovića. 

Te stranke (kao i SNS, SPS i Jedinstvena Srbija), nisu odgovorile na pitanja Demostata na koji način su organizovane kad je reč o pokrivenosti teritorije Srbije, koliko imaju odbora, koliko članova, te da li članovi plaćaju članarinu.

Srpski pokret obnove koji je, kao i SPS, ove godine obeležio 33 godine od osnivanja, više nema političku snagu ni potencijal kakav je nekada imao, i pored toga što i dalje ima odbore po lokalnim samoupravama u Srbiji. 

SNS nema veliku korist ni od stranačke infrastrukture i glasačkog tela PSS BK, na čijoj internet stranici se vidi da imaju odbore u velikom broju okruga u Srbiji. 

Da više od pedeset odbora širom Srbije ima i Srpska narodna partija Nenada Popovića stoji na njihovom sajtu, ali ni njihova realna snaga nije velika.

Pokret socijalista koji je vodio Aleksandar Vulin nastao je iz Jugoslovenske levice. Na naša pitanja nisu odgovorili, a njihov sajt je trenutno u izradi.

Srpska napredna stranka je od 2014. godine u stabilnoj koaliciji sa Savezom vojvođanskih Mađara, koji je manjinska partija. 

Stranka u kojoj su politički predstavnici Mađara u Srbiji ima odbore u gradu Beogradu, kao i u Vojvodini, gde ostvaruje solidne rezultate na izborima. 

Jedinstvena Srbija je koalicioni partner SPS od 2008. godine. JS ima najjaču organizaciju u Jagodini, rodnom gradu Dragana Markovića Palme, njenog osnivača, ali, kako navode na sajtu, imaju odbore „u svim mestima u Srbiji”, a 2016. godine su na lokalnim izborima samostalno prešli cenzus u 18 gradova i opština.

U ovom članku analizirali smo partije vladajuće koalicije, dok ćemo u sledećem pisati o opozicionim strankama.